Ερευνητικό έργο «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Ανθρωπιστικές Επιστήμες στο σχολείο: Λογοτεχνία, Δημιουργική Γραφή, Slam Poetry και Περιβάλλον»

Βασική ιδέα και πρόθεση του τρέχοντος ερευνητικού έργου που επιτελείται από το Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ με θέμα «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Ανθρωπιστικές Επιστήμες στο σχολείο: Λογοτεχνία, Δημιουργική Γραφή, Slam Poetry και Περιβάλλον» είναι η διερεύνηση της πρόσθετης μαθησιακής αξίας και  της δυναμικής που μπορεί να προκύψει από διδακτικούς σχεδιασμούς που προωθούν τη δημιουργική συνέργεια ανάμεσα σε περισσότερα από ένα διδακτικά αντικείμενα και πεδία, και πιο συγκεκριμένα ανάμεσα στη Λογοτεχνική και την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Η έρευνα εστιάζει στην ενσωμάτωση της slam poetry στη δημιουργική γραφή ως μαθησιακή διαδικασία τόσο σε επίπεδο συγγραφής όσο και σε επίπεδο εκτέλεσης (εκφραστική απαγγελία) με αφετηρία έμπνευσης, θέμα και προβληματική τη σύγχρονη περιβαλλοντική πραγματικότητα. Ανάμεσα στους στόχους είναι να διερευνηθεί αν η ποίηση και ειδικότερα η slam poetry μπορεί να αξιοποιηθεί ως εργαλείο στην εκπαίδευση για την ανάπτυξη σύνθετου περιβαλλοντικού γραμματισμού, όπως προβληματισμού, ελεύθερης προσωπικής έκφρασης ιδεών, αντίληψης και ενσυναίσθησης των μαθητών γύρω από τα σύγχρονα περιβαλλοντικά ζητήματα στην Ανθρωπόκαινη εποχή και ανάπτυξη της ενεργού συμμετοχή και δράσης τους για την επίτευξη αλλαγών με άξονα την αειφορία, καλλιεργώντας παράλληλα και τον λογοτεχνικό γραμματισμό. Η προτεινόμενη εκπαιδευτική παρέμβαση/έρευνα προσανατολίζεται να αξιοποιήσει και χτίσει πάνω στην λογοτεχνική-ποιητική παραγωγή σκέψης και δημιουργίας των μαθητών, εμπλέκοντάς τους μέσω αυτής με τρόπο ενεργητικό και βιωματικό στη μάθηση και στην κοινωνική αλληλεπίδραση-συμπερίληψη και ενδυναμώνοντας παράλληλα τη φωνή τους απέναντι στα σύγχρονα κοινωνικο-περιβαλλοντικά ζητήματα.

Η πρώτη φάση της εκπαιδευτικής παρέμβασης ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2023 και ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2024. Συμμετείχαν τα εξής σχολεία:

• Πρότυπο Σχολείο Αγίων Αναργύρων (6 τμήματα Α’ και Β’ Λυκείου, 170 μαθητές και 5 εκπαιδευτικοί). Εκπαιδευτικοί: Αλέξανδρος Μάλλιος, Κατερίνα Φωτίου, Γκλόρια Βιολάρη, Μαρία Φιλντίση, Κατερίνα Κανέλλου
• 1^ο Γενικό Λύκειο Ραφήνας (15 μαθητές Α’ και Β’ Λυκείου και 1 εκπαιδευτικός). Εκπαιδευτικός: Κάντια Βαρέλα
• Πειραματικό Γυμνάσιο Χανίων (Όμιλος δημιουργικής γραφής & ρητορικής τέχνης, 20 μαθητές και 1 εκπαιδευτικός). Εκπαιδευτικός: Ελένη Φουντά

Τα σχολεία αυτά αποτέλεσαν τα ιδρυτικά μέλη ενός σχολικού Δικτύου με την επιστημονική καθοδήγηση και αρωγή του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

Σύντομη περιγραφή της παρέμβασης: Οι μαθητές κάθε σχολείου σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς δημιούργησαν slam ποιήματα στο μάθημα της Λογοτεχνίας με την καθοδήγηση της Δρ. Ευαγγελίας Αραβανή (Σύμβουλος Καθηγήτρια «Δημιουργική Γραφή» στο Ε.Α.Π.) και της Καθηγήτριας Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ΕΚΠΑ Μαρίας Δασκολιά, στο πλαίσιο αρχών της slam poetry για την ανάδειξη και έκφραση προσωπικών προβληματισμών τους γύρω από τη σύγχρονη κοινωνικο-περιβαλλοντική πραγματικότητα. Πιο συγκεκριμένα, slam σημαίνει η «ομιλούσα λέξη», ο «στίχος που εκφέρεται επί σκηνής». Πρόκειται για ένα νέο είδος ποίησης, που «κατεβάζει» την ποίηση σε ένα άλλο κοινό, τη βγάζει από τη σκηνή της υψηλής τέχνης και τη μεταφέρει στον δρόμο και στα καφενεία, σε αίθουσες συναυλιών και νεανικά στέκια. Δεν πρόκειται για αυτοσχέδια ποιήματα, αλλά έχει ως στόχο να αιφνιδιάσει, να «ταρακουνήσει» εκείνον που το ακούει και το «βλέπει». Έτσι, οι ποιητές slammers/ μαθητές έγραψαν ποιήματα και στη συνέχεια τα παρουσίασαν ζωντανά, χρησιμοποιώντας στοιχεία περφόρμανς μπροστά σε κοινό, δηλαδή το σύνολο του μαθητικού πληθυσμού κάθε σχολείου στο πλαίσιο ενός εσωτερικού διαγωνισμού.

Τα ποιήματα παρουσιάστηκαν προφορικά (όχι γραπτά) και ήταν πρωτότυπα. Είχε τεθεί το χρονικό όριο των 3 λεπτών στους μαθητές να παρουσιάσουν το ποίημά τους και ο στόχος ήταν να συνδυάσουν την ποιητική με την εκτελεστική τέχνη για να κερδίσουν το κοινό και να το ευαισθητοποιήσουν σχετικά με τα περιβαλλοντικά προβλήματα.

Η εκπαιδευτική παρέμβαση ακολούθησε τέσσερις φάσεις: (α) την εξοικείωση και ενημέρωση των εκπαιδευτικών γύρω από το project και τον από κοινού σχεδιασμό των δραστηριοτήτων που έκαναν με τους μαθητές τους, (β) τη διδακτική προετοιμασία των μαθητών με βάση τις σχεδιασμένες δραστηριότητες και τους στόχους του project, (γ) τη δημιουργική παραγωγή των slam ποιημάτων από τους μαθητές και (δ) τη συμμετοχή των ομάδων μαθητών σε σχετική διαγωνιστική εκδήλωση για την παρουσίαση των ποιημάτων τους.

Τέλος, τα πρώτα αποτελέσματα της εν εξελίξει έρευνας παρουσιάστηκαν σε δύο Συνέδρια. Συγκεκριμένα:

1. 23rd European Conference on Literacy "Literacy for All: New Challenges, New Perspectives". Hellenic Association for Language and Literacy and Federation of European Literacy Associations. 24-26/06.2024. Chania, Crete, Greece. 
2. 6ο Διεθνές Συνέδριο Δημιουργικής Γραφής. Διιδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική Γραφή», Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. 05-08/09/2024. Κοζάνη.  

 

---